درسهایی از صنعت پوشاک ترکیه

رقابت پذیری، راز پنهان موفقیت

 

مقدمه

در حالی که تولید کننده داخلی همواره از فشار واردات قانونی و غیرقانونی پوشاک شکایت دارد و در دولتهای مختلف یکی از انتظارات اصلی تولید کننده وضع تعرفه های سنگین بالای صد و صدو پنجاه درصد بر روی پوشاک است. همسایه ما کشور ترکیه در طول دهه های گذشته آنچنان رشد داشته است که به یکی از قطبهای جهانی پوشاک تبدیل شده است، ازینرو شاید در این زمان مرروی بر صنعت پوشاک و نساجی کشور همسایه خالی از فایده نباشد.

 

وضعیت فعلی صنعت نساجی و پوشاک ترکیه

اگرچه سابقه صنعت نساجی در ترکیه به قرن هفده میلادی در امپراطوری عثمانی بازمی گردد، اما صنعت نساجی در قرن بیستم و با تاسیس کشور ترکیه وارد دوره نوسازی و مدرنیزاسیون شد، به تبع رشد کمّی و کیفی صنعت پارچه بافی این کشور به عنوان لوکوموتیو صادرات، بخش پوشاک آماده مصرف (Ready-to-wear ) هم به مرور رشد کرد. در دو دهه اخیر همواره بیش از ده درصد کل صادرات ترکیه از آن این صنعت بوده است، جالب است بدانیم تقریبا نیمی صادرات پوشاک ترکیه به کشورهای اتحادیه اروپا تعلق دارد. آلمان، انگلستان، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، هلند، دانمارک، آمریکا، بلژیک و سوئد مقاصد اصلی صادراتی این کشور به شمار می آیند.

وضعیت مناسب صادرات صنعت پوشاک ترکیه دلایل متعددی دارد که در ادامه برخی این موارد را بررسی خواهیم کرد:

• ترکیه از نظر مواد اولیه نساجی کشوری غنی به شمار می آید، ترکیه هفتمین کشور تولیدکننده پنبه در جهان است.

• ترکیه موقعیت جغرافیایی مناسبی در میان اروپا، و آسیا و از طریق دریای مدیترانه با آفریقا دارد. درحالی که بخش تولید در استانهای داخلی و آسیایی ترکیه به سرعت در حال رشد است، . استانبول با مراکز خرید متعدد و حضور برندهای ترک و خارجی در حال تبدیل شدن به پایتخت مد جدید در کنار شهرهای پاریس، میلان، نیویورک و لندن است.

• این کشور دارای نیروی کار جوان و ماهر در بخش پوشاک و نساجی است. هم بخش دولتی و هم سازمانهای غیردولتی از نیروی کار با آموزشهای فنی به منظور حفظ سطح مهارت نیروی کار حمایت می کنند. نیروی کار ترکیه از نیروی کار آسیایی ماهرتر و از نیروی کار اروپایی ارزانتر است.

 

 

• شرایط نیروی کار در صنعت پوشاک ترکیه به مراتب مناسبتر از کشورهایی نظیر بنگلادش و چین است و مشکلات مربوط به سلامتی و شرایط انسانی کار در این کشور کمتر از رقبای آسیایی خود است.

• صنایع زیرمجموعه و فینیشینگ در ترکیه از عملکرد خوبی برخوردارند، بیش از 320 شرکت درترکیه ظرفیت قابل توجهی برای صنعت فینیشینگ در صنعت پارچه و پوشاک این کشور ایجاد کرده اند.

• بنابر بررسی محقق بیش از 5200 شرکت ترک در وبسایت ترکیش فشن ثبت شده اند، و بیش از 1700 کلکسیون مختلف را به بازار عرضه می کنند، این ظرفیت بالا به تولید محصولات متنوع و گسترده از پوشاک سطح بالا (Haute-Couture ) تا محصولات بازار انبوه منجر شده است. اغلب شرکتهای پوشاک ترکیه، سازمانهای کوچک و متوسط (SME ) هستند، امری که به تنوع تولید و انعطاف پذیری صنعت در برابر تغییرات اقتصادی منجر شده است. (Turkish Fashion - All About Turkish Fashion and Textile)

• تجهیزات تولید و فناوریهای جدید در شرکتهای ترکیه ای بیش از سایر کشورهای منطقه قابل مشاهده است. اغلب شرکتها مدرن و مجهز هستند و موفق به دریافت گواهینامه های کیفیت ایزو 9001 و 9002 شده اند.

• قرارداد تجارت آزاد میان ترکیه و اتحادیه اروپا (از سال 1996) فعالیت شرکتهای ترکیه ای را تسهیل کرده است.

• در سالهای اخیر به موازات رشد شاخصهای اقتصاد کلان این کشور، بخش خرده فروشی ترکیه رشد خوبی داشته است، بخش خرده فروشی این کشور در حال حاضر در دنیا رتبه دهم و در اروپا رتبه هفتم را دارا است.

• ترکیه دارای جمعیت جوان با مشخصات دموگرافیک مشابه با کشورمان است حدود 17% از جمعیت این کشور در سن 15 تا 24 سال قرار دارند این عدد برای ایران 19% و برای کشوری مانند آلمان 11% است، میانه سن مردم ترکیه 30 سال است، در ایران این میانه 29 سال و در آلمان 47 سال است، همچنین افزایش درآمد مصرف کنندگان در شهرهای بزرگ، و علاقمندی ایشان به پیروی از روندهای صنعت مد و پوشاک از مزایای صنعت پوشاک ترکیه است.

• همکاری میان برندهای خارجی و توزیع کننده های ترک منجر به رشد این صنعت شده است. فعالیت بیش از 800 برند پوشاک در ترکیه، 25 میلیارد دلار گردش مالی سالانه ایجاد کرده است، از این میان تنها 200 برند خارجی هستند و 600 برند ماهیت داخلی دارند.

• بیش از 16 دانشگاه و موسسه آموزش عالی در ترکیه دوره های طراحی لباس ارائه می دهند.

 

 

رقابت پذیری کلید پیشرفت صنعت پوشاک ترکیه

در تحقیقی که در سال 2012 توسط دانشگاههای نورثومبریا از انگلستان، زیروه از ترکیه و سودرتون از سوئد درباره رقابت پذیری در صنعت نساجی و پوشاک ترکیه انجام شده است، 202 فعال صنعت پوشاک و نساجی ترکیه، عوامل مدیریت کیفیت، تمرکز بر بازارهای خارجی، تولید تحت لیسانس برندهای خارجی، دسترسی قابل اطمینان به مواد اولیه و زیرساختهای تولید، برقراری ارتباطات شخصی و سازمانی، ایجاد تمایز در محصولات از طریق طراحی و برندینگ، و حمایت دولتی را مهمترین عوامل افزایش رقابت پذیری شرکتهای ترک در عرصه جهانی دانسته اند.

مطابق با نتایج این تحقیق، تلاش مدیران شرکتهای ترکیه ای برای ایجاد تمایز محصول از طریق استراتژی تحقیق و توسعه، و نوآوری از مهمترین عوامل افزایش قدرت رقابت این صنعت بوده است. شرکتهای ترک برخلاف اکثر شرکتهای اقتصادهای در حال توسعه که به دام جنگ قیمتی افتاده و با کاهش قیمتها و به تبع آن کاهش دستمزدها از مهارت نیروی کار می کاهند و در نهایت قدرت رقابت پذیری خود را می کاهند، راه دیگری ر در پیش گرفته و با تمرکز بر طراحی و برندسازی، ماشین و تکنولوژی تولید، تمایز در محصول و قدرت رقابت پذیری را برای خود حفظ کرده اند.

همچنین شرکتهای ترک به سبب حضور در بازارهای خارجی به قدرت رقابت پذیری بالاتری دست یافته اند. از نتایج دیگر این تحقیق، اهمیت کمتر برقراری ارتباطات سیاسی و حمایت دولتی برای شرکتهای ترکیه ای نسبت به سایر عوامل است. در واقع حضور این شرکتها در بازارهای بین المللی ایشان را از حمایت دولتی بی نیاز کرده است. (Lau, 2012)

تلاشهای این کشور برای ارتقا وضعیت فعلی

در سال 2009 وزارت اقتصاد ترکیه" سند استراتژی صادرات 2023 ترکیه: را تدوین کرد، هدف این سند دستیابی به صادرات 500 میلیارد دلاری، رتبه دهمین اقتصاد جهانی و رسیدن به سهم 1.5 درصدی از تجارت جهانی در سال 2023 یعنی صدمین سال تأسیس کشور ترکیه است.

مروری بر اهم موارد این استراتژی می تواند مسیر ترسیمی این کشور برای تولید و صادرات پوشاک و منسوجات به عنوان یکی از پایه های اقتصاد ترکیه را نشان دهد. 

• تدوین پروژه های متعدد تحقیق و توسعه برای صنایع مختلف به جهت افزایش قدرت رقابت پذیری بخش صادراتی 

• افزایش کمیت و کیفیت حضور ترکیه در نمایشگاههای عمومی و تخصصی بین المللی

• استراتژی تنوع بخشی به بخشهای مختلف و همچنین گسترش تولید در استانهای مختلف ترکیه 

• افزایش ظرفیت صادراتی شرکتهای کوچک 

• افزایش تعداد برندهای بین المللی ترک 

• تبدیل استانبول به پایتخت بین المللی فشن، نمایشگاههای بین المللی و مرکز تجاری در مقیاس جهانی

• حمایت از تأمین و واردات مواد اولیه کلیدی

• ایجاد خوشه های صنعتی و کسب و کاری به منظور افزایش رقابت پذیری بین المللی

• بهبود امکانات حمل و نقل و لجستیک 

• توسعه ابزارهای فایننس بین المللی

ترکیه در نظر دارد با اجرای این استراتژی، تولید با فناوری و کیفیت پایین را به تولید محصولات با ارزش افزوده بالا تبدیل کند، صنعت پارچه و پوشاک یکی از مهمترین صنایعی است که از این استراتژی در سالهای آتی سود خواهد برد. 

همچنین، نقش سازمانهای غیر دولتی در صنعت پارچه و لباس ترکیه بسیار با اهمیت و موثر بوده است، طراحان جوان زیادی به یمن حمایت از شرکت در نمایشگاههای جهانی و مسابقات برگزارشده توسط سازمانهایی نظیر انجمن صادرکنندگان لباس و پارچه استانبول ITKIB به بازار مد جهان معرفی شده اند. علاوه بر این ایتکیب در سالهای اخیر امکان آموزش ضمن خدمت برای بیش از 4400 نفر کارکنان شرکتهای مختلف ترکیه ای را فراهم کرده است. از دیگر اقدامات اتکیب ایجاد و ارائه آموزشهای حرفه ای در 7 هنرستان طراحی پارچه و لباس در ترکیه بوده است. (İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri)

 

 

درسهای از صنعت پوشاک ترکیه

درس اول- رقابت بالاخره درب خانه همه را می کوبد، به استقبال فضای رقابت بین المللی برویم

مرور تاریخ کسب و کار در همه صنایع و کشورها بیانگر این اصل است که کسب و کارها به سمت رقابت بیشتر پیش می روند، اگر از کاهش تعرفه 200 درصدی به 160 درصد واهمه داشته باشیم، هیچگاه نخواهیم توانست در محیط رقابت به موفقیت برسیم. زمانی که در دهه 90 تجارت آزاد میان ترکیه و اتحادیه اروپا به تصویب رسید، صنعت پارچه و پوشاک ترکیه در وضعیت فعلی که بیش از 65 درصد تولیدات آن صادر می شود، قرار نداشت و محصولات آن تنها از حیث قیمت با منسوجات و پوشاک اروپایی قابل رقابت بود، این در حالی است که امروز ترکیه بیش از 3% تولیدات پوشاک جهان را از آن خود کرده است و هفتمین تأمین کننده پوشاک جهان است.

 

درس دوم- جاده موفقیت طولانی است

تلاشهای ترکیه در صنعت نساجی به سالهای اخیر محدود نمی شود. در دوره بین سالهای 1923 تا 1962 تمرکز این کشور بر تولید پنبه بود و ترکیه به تولیدکننده عمده پنبه در جهان تبدیل شد. دوره پس از آن دوره رونق صنعت نساجی است. دهه 70 میلادی دوره تولد صنعت مدرن پوشاک ترکیه است، دهه 80 میلادی دوره گذار این شرکت از تولید داخلی به صادرات بود، در دهه 90 سهم صادرات پوشاک از کل صادرات این کشور به 20 درصد رسید.

نباید انتظار داشته باشیم که به یکباره از فضای محدود داخلی عبور کنیم و درهای بازارهای جهانی به رویمان باز شود.

درس سوم -یا همه باهم باید رشد کنند یا همه با هم زیان می بینند

صنعت پوشاک و نساجی تنها شامل تولید کنندگان نمی شود، این صنعت وقتی کامل می شود که کل زنجیره ارزش آفرینی با هم رشد کنند. تجربه ترکیه نشان می دهد که همه بخشها شامل کشاورزی و تولید پشم و پنبه، تولید پارچه، طراحی پارچه، طراحی مد و لباس، خرده فروشی، نمایشگاهها، بخش حمل و نقل، دانشگاهها و موسسات، و دولت می بایست به صورت سیستمی به فعالیتهایی بپردازند که دارای همسویی با هم بوده و به تقویت تولید و صادرات منجر می شود. نقش دولت در این میان به مثابه هماهنگ کننده تمامی بخشهای زنجیره ارزش صنعت بسیار حائز اهمیت است.

درس چهارم- نقطه آغاز را درست شناسایی کنیم

یکی از مزایای رشک برانگیز بازار ترکیه برای شرکتهای پوشاک اروپایی، وضعیت مناسب دموگرافیک این کشور با جمعیت جوان و بازار مصرف بزرگ و روبه رشد است. این درحالی است که کشورمان ایران دارای شرایطی مشابه با ترکیه در درصد جمعیت جوان به کل جمعیت و میانگین سنی جامعه است. 

نقطه آغاز صنعت پوشاک، همانند دیگر کسب و کارها نه در نقطه تولید که در بخش مصرف قرار دارد. این البته یک اصل مسلم علم بازاریابی است که در هر دوره مدیریت بازاریابی می توان آن را شنید، اما عمل به آن چنان که می نماید، آسان نیست. این که از دولت بخواهیم به جای توجه به مصرف کننده تعرفه 200 درصدی برای واردات وضع کند، نشان می دهد که اولین و بدیهی ترین اصل علم بازاریابی چندان هم که می اندیشیم طرفدار ندارد، البته نگاه تعرفه محور مسلما منافع بلندمدت را ارضا نخواهد کرد.

درس پنجم- روحیه تلاشگری کارآفرینان به تنهایی نمی تواند تمام موانع را از پیش رو بردارد 

وضعیت فعلی صنعت پوشاک و نساجی ترکیه، بیش از هرچیز نشانگر حمایت دولتمردان این کشور از تولید و صادرات و کمکهای اصولی به کارآفرینان چه در بخش تولید و چه در طراحی و توزیع بوده است. نوسازی و تجهیز صنایع ترکیه به ابزارهای تولید مدرن از علل پیشرفت این صنعت در این کشور بوده است. همچنین صاحبان تولید ایرانی در رقابت با همتایان ترک خود مواد اولیه را با قیمت بالاتری خریداری می کنند. کشاورزان و دامداران هم به نوبه خود گلایه هایی دارند به نحوی که تولید پنبه ایران در طول زمان روندنزولی داشته است. حمایت دولت از صنعت پوشاک نباید صرفا به وضع تعرفه فرو کاسته شود، بلکه می بایست فضای کلی تولید و کسب و کار را تسهیل نماید.

درس ششم- دستیابی به ارزش افزوده بدون توجه به هنر- صنعت طراحی مد و لباس ممکن نیست

در دهه های اخیر برندهای ترک به مدد پیشرفت هنر- صنعت طراحی لباس توانسته اند راه خود را به بازارهای بین المللی باز کنند. این برندها تنها به شرکتهای بزرگ محدود نمی شوند، برندهای ترک از طراحان مستقلی نظیر سیمای بلبل، بهارکورسان، هاکان ایلدیریم ، آتیل کوتوغلو تا برندهای بزرگتری نظیر آرگاند، ماوی، کراس جینز و غیره را شامل می شوند که اکنون شهرت جهانی دارند، همچنین ترکیه بیشترین فروش در محصولات مد اسلامی را داراست.

 

امیرحسین سرفرازیان

محقق بازاریابی